Για τους κατά συρροήν σινεφίλ: Αντρέι Ζουλάφσκι

Δε γνωρίζω πόσοι εδώ έχουμε κόλλημα με το καλό (και το εναλλακτικό) σινεμά, αλλά θα ήθελα να μοιραστώ την πρόσφατη γνωριμία μου με το μαγευτικό και παραληρηματικό σινεμά του κορυφαίου πολωνού σκηνοθέτη Αντρέι Ζουλάφσκι στο πρόσφατο αφιέρωμα για το έργο του που έγινε στα πλαίσια του φεστιβάλ "Νύχτες Πρεμιέρας".

Παλιότερα είχα δει κάποιες σκηνές από το περίφημο Possession, αλλά λίγο που δεν έκατσα να το δω ολόκληρο λίγο που δεν του έδωσα προσοχή λίγο που δε γνώριζα τους κώδικες του Ζουλάφσκι, πέρασε χωρίς να με αγγίξει (κι η αλήθεια είναι πως ακόμα δεν έχω στρωθεί να το δω κανονικά από την αρχή μέχρι το τέλος). Μέχρι που πήγα να δω μερικές ταινίες του στο παραπάνω φεστιβάλ και άλλαξαν όλα. Ο Ζουλάφσκι δε γδύνει τους πρωταγωνιστές και τις πανέμορφες πρωταγωνίστριές του μόνο από τα ρούχα τους. Τους γδύνει κι από το ίδιο τους το δέρμα. Τότε βλέπουμε εμείς στην οθόνη γυμνές και αιμόφυρτες τις ψυχές τους.

Αρχίζουμε λοιπόν:
"L'amour braque": Η πρώτη του ταινία που είδα στο φεστιβάλ (και που με κέρδισε αμέσως). Ταυτόχρονα ελεύθερη διασκευή του "Ηλίθιου" του Ντοστογιέφσκι και γκαγκστερικό μελόδραμα εκδίκησης (σχεδόν σαν δύο ταινίες σε μία, ενωμένες όμως με τόσο μαγικό τρόπο, που αν δεν έχεις διαβάσει το πρωτότυπο αμφιβάλλω αν μπορείς να διαχωρίσεις τι προέρχεται από το βιβλίο και τι από τον Ζουλάφσκι) με μια εντυπωσιακή εναρκτήρια σεκάνς που θα τη ζήλευε κι ο Κιούμπρικ στο "Κουρδιστό Πορτοκάλι". Σεξ, αίμα, πυροβολισμοί, οργασιμός ρυθμός στην αφήγηση και αναρίθμητοι φιλοσοφικοί διάλογοι πνιγμένοι ανάμεσα στους θορύβους. Σχόλια για την καταναλωτική κοινωνία της εκμετάλλευσης και την άλογη αδιέξοδη έκρηξη των νέων πρωταγωνιστών ως απάντηση στο προηγούμενο αδιέξοδο. Σκηνοθετικά, η ταινία αποτελεί υπόδειγμα της πιο οργανωμένης αναπαράστασης του χάους και της αταξίας, με τους βασικούς και τους δευτερεύοντες χαρακτήρες να στροβιλίζονται χορευτικά ανά πάσα στιγμή σε κάθε φορτωμένο με 6-7 ανθρώπους πλάνο, όπου η κίνηση του καθενός αποτελεί και μια οργασμική χορογραφία απόλυτα διαφορετική από των άλλων και ταυτόχρονα απόλυτα ελεγχχόμενη και ενταγμένη στο οπτικό σύνολο υπό το άγρυπνο μάτι του σκηνοθέτη. Μια πανέμορφη και νεότατη Σοφί Μαρσό, ερμηνείες που ακροβατούν από τη μια στιγμή στην άλλη ανάμεσα στην εσωτερικότητα και τον πλέον υπερβολικό παροξυσμό, εκρήξεις συναισθημάτων και παραληρηματικές εικόνες που παραπέμπουν στο θέατρο του παραλόγου.





"Το τρίτο μέρος της νύχτας": Η πρώτη ταινία του Ζουλάφσκι. Πιο νατουραλιστική στο ρυθμό και το παίξιμο των ηθοποιών, ξεκινάει ως ένα υπαρξιακό δράμα στην εποχή της Γερμανικής Κατοχής της Πολωνίας και σταδιακά μετατρέπεται σε έναν καφκικό εφιάλτη με ανθρώπους πειραματόζωα που πληρώνονται από ένα εργαστήριο για να δίνουν το αίμα τους σε ψείρες για την παρασκεύη ενός εμβολίου κατά του τύφου (παραδόξως πρόκειται μάλλον για πραγματικό γεγονός) και ένα φινάλε που εγκαταλείπει αναπάντεχα τον όποιο ρεαλισμο για να μας βυθίσει σε έναν κυκεώνα ανέλπιδης επαναληψιμότητας, συγχώνευσης ταυτοτήτων και σύγχυσης πραγματικότητας και φαντασίας, που παραπέμπει στην Αποκάλυψη. Κοινώς μια πάρα πολύ καλή ταινία με ένα φινάλε σοκ, που την ανεβάζει κατηγορία και μας προετοιμάζει για τις επόμενες ταινίες του Ζουλάφσκι.



Ο Διάβολος: Η δεύτερη ταινία του Ζουλάφσκι, που απαγορεύτηκε στην κομμουνιστική Πολωνία και έθεσε τις βάσεις για την μελλοντική αυτοεξορία του σκηνοθέτη στη Γαλλία. Ο Ζουλάφσκι εγκαταλείπει τα ίχνη νατουραλισμού που βλέπουμε στο "Τρίτο μέρος της νύχτας" και μας πετάει σε έναν εφιάλτη εποχής. Το 1793, την εποχή της Πρωσικής εισβολής στην Πολωνία, ένας Πολωνός πολιτικός κρατούμενος ελευθερώνεται από έναν μυστηριώδη άγνωστο (ποιον άραγε που του ζητάει να επιστρέψει κοντά στην οικογένειά του. Όταν ο ήρωας ανακαλύπτει πως οι δικοί του για τους οποίους θυσιάστηκε είναι πια νεκροί, τρελοί, συνθηκολογημένοι ή διεφθαρμένοι, ο μυστηριώδης άγνωστος του βάζει στο χέρι ένα ξυράφι. Κάπως έτσι ξεκινάει μια αιματηρή και σουρεαλιστική κατάβαση στην κόλαση. Μόνο όταν φτάσουμε στον πάτο θα μάθουμε τα πραγματικά κίνητρα του μυστηριώδη άγνωστου. Υπάρχει ελπίδα; Ονειρικές εικόνες, παροξυσμικές κινήσεις της κάμερας και ακόμα πιο παροξυσμικές ερμηνείες από τους ηθοποιούς σα να βρίσκονται μονίμως στα πρόθυρα νευρικής κρίσης (ή και σα να τα έχουν ξεπεράσει). Ένας υπέροχος φιλμικός εφιάλτης, διαφορετικής νοοτροπίας στην προσέγγιση σε σχέση ας πούμε με τον Λυντς, αλλά εξίσου αποτελεσματικός.

vimeo.com/38008004

"Στον ασημένιο πλανήτη": Η μεγάλη ημιτελής ταινία του Ζουλάφσκι. Είχε γυρίσει το 80% της ταινίας, όταν ξαφνικά η κομμουνιστική κυβέρνηση αποφάσισε πως η ταινία ήταν αντικαθεστωτική και διέκοψε τα γυρίσματα. Ο Ζουλάφσκι κατάφερε να κυκλοφορήσει την ταινία χρόνια αργότερα με το δικό του voice-over να καλύπτει όσο μπορεί τα κενά και εννοείται πως στα σχόλια που κάνει η πίκρα του είναι φανερή. Πρόκειται για την πιο επική ταινία του Ζουλάφσκι, ένα παραληρηματικό sci-fi μελλοντολογικό έπος για τον εποικισμό ενός πλανήτη από ανθρώπους και τη σταδιακή θεοποίηση των πρώτων εποίκων από τους απογόνους τους. Βασίζεται στα δύο πρώτα μέρη μιας τριλογίας που έγραψε ο θείος του Γιέρζι Ζουλάφσκι το 1900-1910 και πρόκειται για μια επιβλητική αν και κουτσουρεμένη δημιουργία που σίγουρα δεν μπορεί παρά να ενθουσιάσει τους φανατικούς της ψαγμένης επιστημονικής φαντασίας. Όπως πάντα έχουμε ονειρικές εικόνες, παροξυσμικές ερμηνείες, σύνθετους φιλοσοφικούς στοχασμούς και ένα φινάλε που για μια ακόμα φορά απομακρύνεται όλο και περισσότερο από τον παραδοσιακό ρεαλισμό. Με διάρκεια 2,5+ ώρες αποτελεί σίγουρα μια δύσκολη ταινία που απαιτεί συνεχώς την προσοχή του θεατή (ακόμα περισσότερο δεδομένου πως λείπουν πολλές ενδιάμεσες σκηνές για τις οποίες μας πληροφορεί με ταχύρυθμο λόγο ο σκηνοθέτης), αλλά η θέασή της είναι μια μαγευτική και σχεδόν μυστικιστική εμπειρία. Αν σας αρέσει η δύσκολη επιστημονική φαντασία όπως το "Σολάρις" του Ταρκόφσκι και το "2001" του Κιούμπρικ, αναζητήστε την και δε θα το μετανιώσετε.

vimeo.com/37780463

Αν δεν έχετε ήδη βαρεθεί, θα επανέλθω με άλλες δύο ταινίες του Ζουλάφσκι που είδα στο σπίτι μου μετά το τέλος του ωραίου αφιερώματος στις κινηματογραφικές αίθουσες.

EDIT: Μετά από επίμονες παρακλήσεις ( ) επανέρχομαι με τις δύο ακόμα ταινίες του Ζουλάφσκι, τις οποίες απόλαυσα στην μικρή μου οθόνη. Πρέπει να ομολογήσω πως η εμπειρεία δεν ήταν ισάξια με αυτήν στο σινεμά. Θες οι περιορισμοί της μικρής οθόνης, θες πως λίγο πολύ ήξερα πια τι να περιμένω, οπότε έλειπε το στοιχείο της ευχάριστης έκπληξης... Όπως και νά' χει σίγουρα οι ταινίες είχαν το μαγικό άγγιγμα του Ζουλάφσκι.

Έχουμε και λέμε λοιπόν:

"Σημασία έχει ν'αγαπάς": Η πρώτη ταινία του Ζουλαφσκι στη Γαλλία πλαισιωμένη με τη ρομαντική και μελαγχολική μουσική του Georges Delerue (τακτικού συνεργάτη των σκηνοθετών της nouvelle vague) με πρωταγωνίστρια την Romy Shneider στο απώγειο της ομορφιάς και του ταλέντου της. Ο Ζουλάφσκι αφήνει για λίγο τις σουρεαλιστικές ακροβασίες για να αφηγηθεί μια ιστορία στις παρυφές του ρεαλισμού με ήρωες παρακμιακούς ηθοποιούς και καλλιτέχνες που κυνηγούν το όνειρο της ομορφιάς και της τέχνης, αλλά παγιδεύονται στα κυκλώματα των soft-core και όχι μόνο ερωτικών ταινιών. Άνθρωποι με ακραία και έντονα συναισθήματα βαθια πικραμένοι αλλά και βαθιά ρομαντικοί που δε διστάζουν να εκθέσουν το κορμί τους, αλλά αγωνίζονται να διαφυλλάξουν την ψυχή τους και οχυρώνονται πίσω από λέξεις και άμυνες. Θα μπορέσουν να πουν "σ'αγαπώ"; Αν και φαινομενικά πιο ρεαλιστική σε σχέση με άλλες ταινίες του Ζουλάφσκι, η κάμερα του εξακολουθεί να κινείται οργασμικά και να παραβιάζει χωρίς οίκτο αλλά με πολλή αγάπη τις ψυχές των ηρώων του, που αν και κατοικούν σε έναν αναγνωρίσιμο ρεαλιστικό κόσμο, παραμένουν πάντα εξίσου εκκεντρικοί και εκρηκτικά συναισθηματικοί όσο και στις πιο φεύγατες ταινίες του. Μια ρεαλιστική ταινία σκηνοθετημένη σαν σουρεαλιστικό όνειρο (και σε κάποια σημεία εφιάλτη). Το φινάλε μπορεί να ερμηνευθεί ως βαθύτατα ευαίσθητο και ρομαντικό ή ως βαθύτατα απελπισμένο και πικρό. (Ή ίσως και τα δύο



"Le femme publique - Δημόσια γυναίκα": Για μια ακόμα φορά ο Ζουλάφσκι εκφράζει την αγάπη του για τη λογοτεχνία του Ντοστογιέφσκι και τον κινηματογράφο του συναισθήματος και της αλήθειας. Μια ταλαντούχα και όμορφη ηθοποιός (σε ρόλο αποκάλυψη η Valerie Capriski) βρίσκει το ρόλο της ζωής της όταν ένας εκκεντρικός σκηνοθέτης της αναθέτει τον πρωταγωνιστικό ρόλο σε μια κινηματογραφική διασκευή των "Δαιμονισμένων" του Ντοστογιέφσκι. Γρήγορα γίνεται ερωμένη του και μια αρρωστημένη σχέση ξεκινάει καθώς ο καταπιεστικός σκηνοθέτης την ωθεί στα ψυχολογικά της όρια για να αποσπάσει την καλύτερη δυνατή ερμηνεία. Η μυστηριώδης εξαφάνιση μιας ηθοποιού-πρώην μούσας του τη βυθίζει σε μια ιστορία σύγχρονης συνομωσιολογίας και τρομοκρατίας που θυμίζει σε πολλά την ταινία που γυρίζεται. Όταν βρίσκει αναπάντεχα τον έρωτα στο πρόσωπο του συζύγου της εξαφανισμένης ηθοποιού, η κατάσταση βγαίνει εκτός ελέγχου, ωστόσο η εύθραυστη πρωταγωνίστρια ανακαλύπτει μέσα της μια πρωτεϊκή δύναμη που θα τη βγάλει μόνη νικήτρια ανάμεσα σε αδυσσώπητες κάμερες και ανθρώπινα συντρίμια. Μια ακόμα οριακά "ρεαλιστική" ταινία από τον Ζουλάφσκι, ένα σκληρό ταξίδι ωρίμανσης, ένα σχόλιο για την σύγχρονη τότε πραγματικότητα της δυσπιστίας και το ψυχρού πολέμου, μια ελεγεία για τα όρια ρόλου και πραγματικότητας και πολλά πολλά άλλα.

Έχω δει μόνο μια ταινία του και δεν ξέρω, νομίζω ότι για κάποιο λόγο ήταν αρκετή.
Πάνε πολλά χρόνια όμως, πολλά έχουν αλλάξει οπότε, είμαι θετική στο να αλλάξω άποψη.
Οπότε, δεν έχουμε (έχω) βαρεθεί, να επανέλθεις.

Βρε Castle, κάνε έναν κόπο και ανάφερε έστω επιγραμματικά εκείνα τα νουάρ που είχες ανεβάσει και χάθηκαν.

Constantine_R wrote: Βρε Castle, κάνε έναν κόπο και ανάφερε έστω επιγραμματικά εκείνα τα νουάρ που είχες ανεβάσει και χάθηκαν.

mkllds wrote: Νομίζω ότι το ξανά-ανέβασε μετά. Ή μήπως το έγραψε μετά που επανήλθε το forum;

Τα ξανανέβασα μετά. Χάθηκαν twice, αλλά ευτυχώς είχα αντίγραφο στον σκληρό και τα ξανανέβασα, (διαφορετικά θα ήταν χλωμό να γράψω ξανά αυτό το κατεβατό, άσε που πρέπει να είμαι και στο ανάλογο mood για να γράψω κάτι τέτοιο).

Dream_specialist wrote: Οπότε, δεν έχουμε (έχω) βαρεθεί, να επανέλθεις.

Thanks! Το σύντομο sequel με τις δύο ακόμα ταινίες μπαίνει στα ΠΡΟΣΕΧΩΣ.

mkllds wrote: Γι' αυτό δεν λες;

Να τη η μνήμη ελέφαντα!
Είχα ξεχάσει τελείως ότι το είχες ανεβάσει ξανά castledoque. Θα την τιμήσω τη λίστα.

Μετά από επίμονες παρακλήσεις ( ) επανέρχομαι με τις δύο ακόμα ταινίες του Ζουλάφσκι, τις οποίες απόλαυσα στην μικρή μου οθόνη. Τις προσθέτω ως Edit στο αρχικό post προς χάρην ενότητας.

Castledoque wrote: Μετά από επίμονες παρακλήσεις ( )

χαχαχχαχα!

Η 'δημόσια γυναίκα' πάντως μου κινεί πολύ το ενδιαφέρον.