Φανταστικές γλώσσες σε κόσμους περιπέτειας

Εισαγωγή στις φανταστικές γλώσσες 101

Esperanto, Mundolinco, Lingua sistemfrater, Unish, Ithkuil, Quenya, Taliska, D'ni... Γλώσσες ή γλωσσικά συστήματα τα οποία είναι σχεδόν άγνωστα στην πλειονότητα των ανθρώπων, ακόμα και των γλωσσολόγων. Ποια είναι τα δύο κοινά τους στοιχεία; Δεν έχουν φυσικούς ομιλητές (με εξαίρεση την Esperanto) και είναι κατασκευασμένα συστήματα, κοινώς είναι φανταστικές γλώσσες. Τι ακριβώς είναι μια φανταστική γλώσσα και σε τι διαφέρει από τα γλωσσικά συστήματα με φυσικούς ομιλητές;

Οι φανταστικές γλώσσες είναι κατασκευασμένες γλώσσες που αποτελούν σημαντικό και αναπόσπαστο κομμάτι ενός φανταστικού κόσμου που έχει δημιουργηθεί στο πλαίσιο κάποιου μυθιστορήματος ή ταινίας. Οι συγκεκριμένες γλώσσες κατασκευάστηκαν για να αποτελέσουν τις γλώσσες στους φανταστικούς κόσμους και σχεδιάστηκαν ώστε να προσδώσουν έναν ιδιαίτερο και πιο ρεαλιστικό χαρακτήρα στον κόσμο ενισχύοντας το βάθος και την λεπτομέρεια που θέλει κάθε συγγραφέας και σεναριογράφος για τον κόσμο του. Τις περισσότερες φορές αποτελούν παραλλαγμένες εκδοχές από διαλέκτους της Αγγλικής ή κάποιας άλλης γλώσσας (κυρίως από χώρες της Αφρικής ή της Ασίας) που ακούγοντάς ή διαβάζοντάς τες χαρακτηρίζονται ως εξωτικές από τους αναγνώστες και τους θεατές.

Συνήθως οι φανταστικές ή κατασκευασμένες γλώσσες έχουν ένα μικρό λεξιλόγιο για τις ανάγκες του μυθιστορήματος ή της ταινίας, το οποίο συνοδεύεται σε λιγοστές περιπτώσεις από μία υποτυπώδη γραμματική. Ωστόσο δεν είναι λίγες φορές που οι δημιουργοί τέτοιων γλωσσών φτάνουν σε τέτοιο επίπεδο σχεδιασμού που περιλαμβάνουν εκτενές λεξιλόγιο και συγκροτημένη γραμματική σε σημείο που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν όπως οι γλώσσες Quenya και Sindarin από τον J.R.R. Tolkin, η γλώσσα των Klingon από τον κόσμο του Star Trek, η γλώσσα Na'vi από την ταινία του Avatar, καθώς και η γλώσσα D'ni από τον κόσμο του Myst.

Η μάχη της Esperanto και της Quenyas

O γλωσσολόγος L.L. Zamenhof δημιούργησε την κατασκευασμένη γλώσσα Esperanto to 1887 προσπαθώντας να δημιουργήσει μια ουδέτερη γλώσσα, πολιτικά ορθή και με εθνική διαφάνεια με απώτερο στόχο να λειτουργήσει ως μία lingua franca (κυρίαρχη γλώσσα επικοινωνίας όπως είναι σήμερα τα αγγλικά). Δεν νομίζω να περίμενε ότι θα έφτανε να έχει δύο εκαταμμύρια ομιλητές και μάλιστα κάποια στιγμή να υπάρχουν δύο χιλιάδες φυσικοί ομιλητές της. Τα μέλη της κοινότητας είναι πολλά και διάσπαρτα σε πάμπολλες χώρες. Η γλώσσα διαθέτει μεγάλο λεξιλόγιο και συνοδεύεται από αναλυτική και απλή στη χρήση γραμματική.

Από την άλλη ο γλωσσολόγος και συγγραφέας J.R.R. Tolkin στον φανταστικό κόσμο της Μέσης-Γης δημιούργησε κάποιες γλώσσες με κυρίαρχη αυτή της Quenyas. Είναι η γλώσσα που χρησιμοποιούν τα ξωτικά στην Μέση-Γη και αποτελούν την κορωνίδα των γλωσσών στον κόσμο του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών, του Χόμπιτ και του Σιλμαρίλλιον. Διαθέτει το δικό της αλφάβητο, ένα αρκετά μεγάλο λεξιλόγιο και βασίζεται σε μια σύνθετη και αναπτυγμένη γραμματική. Έχουν γραφτεί βιβλία και επιστημονικά άρθρα για τη συγκεκριμένη, ενώ υπάρχουν και φροντιστηριακά μαθήματά εκμάθησής της!

D'ni: Εμπλουτίζοντας τον μαγευτικό κόσμο της σειράς Myst

Έχει δημιουργηθεί από τον προγραμματιστή Richard Watson με την συνδρομή των αδελφών Miller στην προσπάθεια να δημιουργήσουν έξυπνους γρίφους και έναν πιο πλούσιο κόσμο. Μάλιστα στην συλλεκτική έκδοση του Myst 5: End of Ages φρόντισαν να εσωκλείσουν και ένα βιβλίο-εγχειρίδιο με όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για τη γλώσσα D'ni με τιο απαραίτητο λεξιλόγιο και την αντίστοιχη γραμματική.

Τι είδους γλώσσα είναι η D'ni; Είναι αρχαία και πολύπλοκη, αλλά αυτό δεν την κατατάσσει και δεν την καταχωρεί σύμφωνα με τη μορφολογική τυπολογία. H D'ni είναι μια υβριδική συγκολλητική  και διαχυτική γλώσσα, δηλαδή μια γλώσσα όπου τα γραμματικά μορφήματα διατηρούν την αυτοτέλεια και τη σημασία τους και μπορούν να εμφανιστούν σε διάφορους συνδυασμούς για τη μορφολογική έκφραση συντακτικών σχέσεων, ενώ τα λεξικά μορφήματα μπορούν να εμφανιστούν και μόνα τους. Εντούτοις περιέχει και κάποια στοιχεία απο την τυπολογία πολυσυνθετικών γλωσσών, μιας και πολλά και διαφορετικά μορφήματα-ρίζες συνδέονται σε κάποιες περιπτώσεις.

Το αλφάβητο της D'ni αποτελείται από  35 φωνήματα. Κάθε φώνημα εκπροσωπείται από το δικό του σύμβολο-γράμμα. Κάθε γράμμα έχει έναν πολύ συγκεκριμένο τρόπο αναπαράστασης λόγω της ομοιότητας ορισμένων γραμμάτων, αν και ορισμένες μη τυποποιημένες τροποποιήσεις επιβεβαιώνονται στα παιχνίδια της σειράς. Τα γράμματα είναι ουσιαστικά καλλιγραφικές εκδόσεις των συνδεδεμένων αριθμών με τους οποίους συνδέονται (δείτε εδώ το συσχετισμό, αλλά και μια ακριβέστερη φωνητική μεταγραφή εδώ). Υπάρχουν είκοσι πέντε βασικά φωνήματα, πέντε τονούμενα σύμφωνα και πέντε επιμηκυμένα/ μακρά φωνήεντα. Τα φωνήματα της D'ni είναι τα ακόλουθα:

Η γραμματική της γλώσσας θα μπορούσε να πει κανείς είναι αρκετά πολύπλοκη και θυμίζει στις λειτουργείες της την Ελληνική. Το ρήμα σε ένα D'ni λεξικό δίνεται μόνο με το θέμα του. Για παράδειγμα, το ρήμα “μιλώ” είναι “mees“. Για την κλίση του ρήματος απλώς προσθέτουμε ένα κλιτικό επίθημα στο ρήμα για να δηλωθεί το πρόσωπο.

Τα ουσιαστικά της συγκεκριμένης γλώσσας δεν έχουν πτώσεις παρά μόνο αριθμό, ο οποίος δηλώνεται με το επίθημα -tee, για παράδειγμα η ελπίδα (devokan) στον πληθυντικό είναι devokantee. Αντίθετα το οριστικό και αόριστο άρθρο αποτελούν προθήματα των ουσιαστικών. Πιο συγκεκριμένα το πρόθημα για το οριστικό άρθρο είναι 'reh-' (rehdevokan), ενώ για το αοριστικό άρθρο είναι 'ehrth-' (ehrthdevokan) και δεν υπάρχει διαχωρισμός σε γένη.

Για αναλυτικότερη παρουσίαση της γραμματικής επισκεφτείτε εδώ.

Dovahzul: Όταν συζητούν οι δράκοι στον κόσμο του Skyrim

H Dovahzul ή αλλιώς Δρακογλώσσα είναι το όνομα που δίνεται στη γλώσσα των δράκων στο μυθικό κόσμο του Skyrim της σειράς Elder Scrolls. Περιλαμβάνει ένα αλφάβητο 34 χαρακτήρων τα οποία συμπεριλαμβάνουν είτε συλλαβικά συμπλέγματα είτε απλούς χαρακτήρες. Ως επικρατέστεροι και κυρίαρχοι ομιλητές της γλώσσας (μπορούν και οι άνθρωποι να την αρθρώσουν), οι δράκοι ανέπτυξαν αλφάβητο τους μέσα από μια σειρά ρουνικών συμβόλων γδέρνοντάς τα στο βράχο με τα νύχια τους. Ως εκ τούτου, τα περισσότερα γράμματα φαίνεται να περιλαμβάνουν συνδυασμό γραμμών από γρατσουνιές και τελείες.

Επιπλέον, ορισμένοι συνδυασμοί αυτών των λέξεων προκαλούν ισχυρές μαγικές επιδράσεις που ονομάζονται «κραυγές» ή «thu'ums» και είναι ουσιαστικά είναι ισοδύναμα με κάποιο ξόρκι. Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι η Dovahzul στερείται συστήματος στίξης αν και θα μπορούσε να θεωρηθεί για τελεία οι έντονες κραυγές στο τέλος των λόγων τους. Για μια πιο ολοκληρωμένη γραμματική και εκμάθηση της γλώσσας, δείτε εδώ.

R'lyehian και Aklo, τα γλωσσικά παιδιά του H.P. Lovecraft

Στους σκοτεινούς και τρομακτικούς κόσμους του πατέρα του είδος H.P. Lovecraft δημιουργήθηκε η ανάγκη να εμπλουτιστούν με πιότερες λεπτομέρειες για να γίνει πιο ολοκληρωμένος ο κόσμος των ιστοριών του αποκτώντας τις δικές τους γλώσσες, τις R'lyehian και Aklo. H R'lyehian είναι μια συγκολλητική γλώσσα (θυμίζει αρκετά τη δομή της Τουρκικής με το δικό της αλφάβητό που είναι αποτελείται από τα γλυφικά σύμβολα R'lyeh που έφεραν στην γη οι απόγονοι του Cthulhu. Περιγράφεται ως μια γλώσσα όπου λέξεις μοιάζουν να κρέμονται από μία ευθεία γραμμή. Το πιο γνωστό γλωσσικό απόσπασμα στη συγκεκριμένη γλώσσα είναι το «ph'nglui mglw'nafh Cthulhu R'lyeh wgah'nagl fhtagn» που ερμηνεύεται ως «Στο σπίτι του στο R'lyeh οι νεκροί Cthulhu κείτονται ονειρευόμενοι». Δείγμα της υπάρχουν στην περιπέτεια Prisoner of Ice (και ελπίζουμε και στη νέα περιπέτεια της Frogwares Call of Cthulhu).

Από την άλλη η γλώσσα Aklo είναι μια γλώσσα που έχει χρησιμοποιηθεί και από άλλους συγγραφείς από το 1899 και λέγεται πως παρέχει μυστικιστικές δυνάμεις σε όσους τη χρησιμοποιούν. Η γλώσσα πρωτοδημιουργήθηκε από τον Arthur Machen, αλλά ο H.P. Lovecraft την ανέπτυξε σε άλλο επίπεδο. Ωστόσο δεν έδωσαν πολλές πληροφορίες για να αποτρέψουν τυχόν απρόσεκτους αναγνώστες από το να καλέσουν με ξόρκια το μεγάλο Κακό. Παρόλα αυτά κάνε την εμφάνισή της τόσο στην περιπέτεια του Necronomicon, όσο και στο παιχνίδι ρόλων Pathfinder.

Al Bhed, μια γλώσσα από τον κόσμο των Final Fantasy

Κατά την ανάπτυξη του Final Fantasy X οι δημιουργοί αποφάσισαν να κατασκευάσουν μια γλώσσα, την Al Bhed, ώστε να ενισχύσουν ακόμα περισσότερο την μυθολογία και τον φανταστικό κόσμο του παιχνιδιού. Μάλιστα ήθελαν να μην δίνονται υπότιτλοι, ώστε η γλώσσα να είναι εύκολη στην εκμάθηση και να παρακινήσει τους χρήστες στην εκμάθησή της!  Ίσως ο πιο γρήγορος δρόμος για την επίτευξη αυτού του σκοπού είναι να χρησιμοποιήσει ένα κλασικό αντικαταστάτη χαρακτήρων για μια απλή ανταλλαγή τύπου «αυτό αντί αυτού», ένα απλό και συστηματικό σύστημα αναλογίας, δηλαδή κάποιες λέξεις οδηγοί όπου οι υπόλοιπες κλίνονται σύμφωνα με αυτές.

Η γλώσσα Al Bhed είναι ένα από τα πιο γνωστά παραδείγματα κατασκευασμένων γλωσσών στα video games όπου ο χαρακτήρας Tidus μαζί με τον χρήση μαθαίνει σιγά σιγά την γλώσσα με την πρόοδο του παιχνιδιού. Ένα περίεργο χαρακτηριστικό σχετικά με τη γλώσσα Al Bhed είναι ότι το αλφάβητό της μοιάζει με μια υπερβολικά στυλιζαρισμένη εκδοχή του λατινικού, το οποίο δεν θα ήταν πρόβλημα, αν στην ουσία δεν αποτελούσαν αποτέλεσμα ενός κώδικα αντικατάστασης. Έτσι ενώ κάποιο γράμμα μοιάζει με το Υ, L, στην γλώσσα αντιστοιχεί στο Μ κλπ! Το υπόλοιπο σύστημα γραμματικής θα μπορούσαμε να πούμε ότι μοιάζει αρκετά με το αντίστοιχο της Αγγλικής και δεν θα δυσκολέψει πολύ όποιον θα ήθελε να την κατακτήσει... Για έναν σύντομο και περιγραφικό οδηγό, επισκεφτείτε αυτή τη σελίδα.

Tho Fan: μια γλωσσική τέχνη απέναντι στις πολεμικές τέχνες του Jade Empire

H Tho Fan ή αλλιώς η Παλαιά Γλώσσα, ήταν η μητρική γλώσσα σε ένα από τα πολλά βασίλεια που αγωνίζονται για την κυριαρχία πριν η αυτοκρατορία ενοποιηθεί από τον πρώτο αυτοκράτοτα, Sagacious Tien. Καθώς οι πόλεμοι μαίνονταν, οι διαρκείς εξελίξεις για την ηγεσία οδήγησαν στην εξάπλωση και την χρήση της Tho Fan. Μέχρι τη στιγμή που ο Sagacious Tien σχημάτισε την αυτοκρατορία, η συγκεκριμένη γλώσσα ήταν τόσο διαδεδομένη ώστε έγινε η δεύτερη επίσημη γλώσσα της Jade Empire. Η Bioware προσέλαβε τον γλωσσολόγο Wolf Wikeley για να δημιουργήσει μια γλώσσα που να δανείζεται στοιχεία από την Κινεζική και τη Γιαπωνέζικη, ώστε να δημιουργηθεί μια γλώσσα που να δώσει περισσότερο βάθος και πλούτο στον κόσμο του Jade Empire. Γίνεται αρκετή χρήση στο παιχνίδι με υποτιτλισμό, ενώ φυσικά συνοδεύεται από αρκετό λεξιλόγιο και τη δική της γραμματική.

Αντί (γλωσσολογικού) επιλόγου

Είναι εντυπωσιακό να βλέπεις κάποιον να δημιουργεί μια γλώσσα από το μηδέν για τις ανάγκες ενός παιχνιδιού ή μιας ταινίας ή ενός μυθιστορήματος. Η συνέπεια που το κάνουν μερικοί είναι εξαιρετική σε σημείο που να προκαλεί το ενδιαφέρον των γλωσσολόγων για μελέτη. Δεν είναι τυχαίο ότι η D'ni και Quenya αποτελούν μέρος γλωσσικής διδασκαλίας για εκμάθησή τους, μελετών για τη γραμματική της και το λεξιλόγιό της από ομάδες γλωσσολόγων, δημιουργίας πρωτότυπου κειμένου και λογοτεχνίας. Και πιστέψε με, μιλώντας από προσωπική εμπειρία ως γλωσσολόγος (και συγγραφέας), στην προσπάθεια μου να δημιουργήσω κάποιες γλώσσες για τον φανταστικό κόσμο του βιβλίου γράφω ξόδεψα πάρα πολλές μέρες για να ετοιμάσω έστω και την υποτυπώδη δομή για κάποια από τις γλώσσες αυτές... Πραγματικά τους αξίζει πολλά συγχαρητήρια.

Και κλείνω με έναν εύκολο γλωσσικό γρίφο. Τι λέει η ακόλουθη φράση στη γλώσσα D'ni;

rehatinoro tsahnril bovehrehnehn b'loopah

Στοιχεία
rehkor (το βιβλίο), kortee (βιβλία), fenaho (ιστορία μου), fenahteeo (ιστορίες μου), rehhehvo (o βάλτος), atinor (καρδιά), tsahnril (ποτέ), vehrehn (σταματώ), borees (θα τρώω), korees (έφαγα), meesehn (μιλάει), meeseet (μιλούν), loopah (αποτολμώ), b'vehrehn (απαρ. σταματώ), b'rees (απαρ. τρώω)